Guma guar i guma ksantanowa – czym są i jaką rolę pełnią w kosmetykach?

Sekretem działania wielu kosmetyków, uwielbianych za lekką konsystencję, łatwość aplikacji i trwałość, często są niewidoczne na pierwszy rzut oka składniki, o nie do końca zrozumiałych dla laika nazwach. Do tej grupy zaliczamy m.in. naturalne zagęstniki i stabilizatory, takie jak guma guar i guma ksantanowa. Choć oba pełnią podobne funkcje, różnią się pochodzeniem, właściwościami oraz wpływem na organizm.

Guma guar (E412) – naturalny zagęstnik o szerokim zastosowaniu

Guma guar to naturalny polisacharyd pozyskiwany z nasion Cyamopsis tetragonoloba, znanej również, jako roślina guarowa. Jest uprawiana głównie w Indiach i Pakistanie. Z nasion rośliny guarowej, w wyniku procesu mielenia otrzymuje się biały lub kremowy proszek – gumę guar. Guma sama w sobie nie ma smaku ani zapachu, a jej głównym składnikiem jest galaktomannan, czyli rodzaj błonnika rozpuszczalnego w wodzie o silnych właściwościach zagęszczających.

Właściwości i działanie gumy guar

Guma guar posiada szereg właściwości, dzięki którym stała się cennym składnikiem m.in. w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym czy spożywczym. Najważniejsze z nich to:
zagęszczanie i stabilizacja — dzięki zdolności do tworzenia lepkich, żelowych roztworów w wodzie, guma guar skutecznie zagęszcza i stabilizuje produkty, zapobiegając ich rozwarstwianiu,
emulgacja — pomaga w łączeniu składników, które normalnie się nie mieszają, takich jak oleje i woda, co jest szczególnie przydatne do produkcji sosów, dressingów czy kosmetyków,
pobudzanie pracy jelit – ponieważ nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym, tak jak błonnik, wspomaga prawidłową perystaltykę jelit, obniża poziom cholesterolu we krwi oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy.

Zastosowanie w żywności

Guma guar, dzięki temu, że nie wpływa na smak potraw, jest często wykorzystywana w przemyśle spożywczym jako:
zagęstnik w produktach takich jak jogurty, lody, zupy czy sosy,
stabilizator, zapobiegając rozwarstwianiu się produktów, takich jak napoje czy mleka roślinne,
emulgator, ułatwiając łączenie składników o różnej gęstości i masie, co jest przydatne w produkcji majonezów czy dressingów,
wypełniacz i bezglutenowy zamiennik pszenicy w wypiekach.
Poza tym gumę guar można znaleźć w preparatach na odchudzanie, lekach, produktach tekstylnych czy bańkach mydlanych.

Guma guar – czy jest szkodliwa?

Guma guar jest uznawana za substancję bezpieczną dla zdrowia i życia. Nie ustalono jej dziennego limitu spożycia, co świadczy o jej niskim potencjale toksycznym. Jednak, ponieważ zazwyczaj znajduje się w produktach wysoko przetworzonych, nie może być podstawą diety — w nadmiernych ilościach może powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak wzdęcia czy biegunka. Osoby z alergią na rośliny strączkowe także powinny zachować ostrożność w jej spożywaniu.

Guma ksantanowa (E415) – co to jest?

Guma ksantanowa to polisacharyd produkowany przez bakterie Xanthomonas campestris podczas tlenowej fermentacji cukrów (m.in. glukozy i sacharozy). Powstaje, jako metabolit, a następnie jest suszona i mielona na drobny proszek. Guma ksantanowa jest bezbarwna, nie ma smaku i zapachu, a jej główną cechą jest zdolność do tworzenia lepkich roztworów już przy niskich stężeniach.

Właściwości i działanie gumy ksantanowej

Guma ksantanowa, podobnie jak guma guar wykazuje silne zdolności zagęszczające i stabilizujące. Jako substancja należąca do hydrokoloidów charakteryzuje się:
wysoką stabilnością — roztwory gumy ksantanowej są odporne na zmiany temperatury, pH, działanie enzymów oraz procesy sterylizacji, pasteryzacji i mrożenia,
działaniem zagęszczającym – już przy niskim stężeniu ksantan skutecznie zagęszcza roztwory, nadając im pożądaną konsystencję,
właściwościami emulgującymi – umożliwia łączenie ze sobą składników o różnej gęstości, co jest niezwykle przydatne np. podczas produkcji sosów i dressingów.

Zastosowanie w przemyśle spożywczym

Guma ksantanowa w przemyśle spożywczym oznaczana jest symbolem E415 i ma za zadanie nadać produktom pożądaną teksturę, podnosząc ich atrakcyjność. To zazwyczaj jej dodatkowi zawdzięczamy odpowiednią twardość, łatwość rozsmarowywania, gładkość czy stabilność. To właśnie ona zapobiega m.in. synerezie, widocznej m.in. podczas rozwarstwiania się jogurtów i wyciekowi nieapetycznej serwatki. Stosuje się ją do produkcji sosów, nabiału, serków kanapkowych, polew, deserów i wielu innych, a także żywności dietetycznej, jako niskokaloryczny zamiennik tłuszczu.
Podobnie jak guma guar, jest bezglutenowa i klasyfikowana do grupy substancji błonnikowych.

Potencjalne skutki uboczne i bezpieczeństwo

Choć guma ksantanowa jest uznawana za bezpieczną (posiada status GRAS – Generally Recognized As Safe), u niektórych osób może wywołać dolegliwości jelitowe, szczególnie przy nadmiernym spożyciu. Może powodować wzdęcia, gazy czy lekkie biegunki. W bardzo rzadkich przypadkach może również wywoływać reakcje alergiczne, zwłaszcza u osób z nadwrażliwością na kukurydzę, soję lub pszenicę.

Zastosowanie w kosmetyce – podobieństwa i różnice między gumą guar a ksantanową

Obie gumy pełnią w kosmetykach podobne funkcje – poprawiają konsystencję, stabilizują formułę i wpływają na komfort aplikacji. Ale ich działanie różni się w szczegółach:

Czy to oznacza, że jedna z nich jest „lepsza”? Niekoniecznie. Wszystko zależy od tego, czego oczekujesz od swojego kosmetyku. Jeśli stawiasz na prostotę, łagodność i składniki pochodzenia roślinnego – guma guar może być lepszym wyborem, szczególnie w kosmetykach dla dzieci, osób z AZS, egzemą czy wrażliwą cerą.
Guma ksantanowa znajduje się w produktach, których wyróżnikiem jest wyjątkowa trwałość i odporność na warunki zewnętrzne – np. zmiany temperatury czy pH. Niektóre źródła wskazują, że kosmetyki z jej dodatkiem, przy długotrwałym stosowaniu mogą prowadzić do uczucia lepkości lub obciążenia skóry, zwłaszcza u osób ze skórą tłustą lub trądzikową.

Guma guar — zastosowanie w kosmetyce

W kosmetykach guma guar pełni rolę zagęstnika i stabilizatora. Poprawia konsystencję produktów oraz ułatwia ich aplikację na skórze. Ponadto jest to składnik w pełni naturalny, biodegradowalny i łagodny dla skóry, dzięki czemu znajduje się także w kosmetykach dla dzieci i osób z wrażliwą cerą. Gumę guar znajdziemy w:
szamponach i odżywkach do włosów,
kremach i balsamach do ciała,
pastach do zębów,
żelach pod prysznic,
produktach do stylizacji włosów.

Guma guar w codziennej pielęgnacji – dlaczego warto po nią sięgnąć?

Wybierając kosmetyki z gumą guar, możesz liczyć na:
lekką, kremową konsystencję - która łatwo się rozprowadza i szybko wchłania,
działanie ochronne i nawilżające - idealne dla skóry suchej, odwodnionej i wrażliwej,
poprawę kondycji włosów - które stają się bardziej miękkie, błyszczące i mniej podatne na plątanie.

Wybór zależny od potrzeb

Nie musisz być chemikiem, by wybierać dobre kosmetyki. Wystarczy, że spojrzysz na skład i poznasz działanie poszczególnych komponentów. Guma guar i ksantanowa mają swoje uzasadnione zastosowanie, ale działają nieco inaczej i mają inne właściwości, dlatego dobrze jest wiedzieć, która sprawdzi się w Twoim przypadku.

Jeśli szukasz kosmetyków naturalnych, delikatnych w działaniu i przyjaznych dla skóry wrażliwej – trafnym wyborem mogą być produkty z dodatkiem gumy guar. Jej właściwości nawilżające i kondycjonujące zyskują uznanie wśród świadomych konsumentów. Z kolei guma ksantanowa jest wszechstronnym i skutecznym zagęstnikiem, wykorzystywanym w produktach, w których liczy się wysoka stabilność, gęstość i długotrwałe działanie.

Zastanów się też, jaka konsystencja kosmetyku bardziej Ci odpowiada? Kremowe, jedwabiste formuły czy raczej gęste, żelowe i tłuste? Następnym razem, sięgając po produkt, rzuć okiem na etykietę. To właśnie tam znajduje się cała tajemnica wybierania kosmetyków dopasowanych do Twoich potrzeb!


Źródła:
1.    M. Orczykowska, M. Dziubiński, P. Budzyński, Właściwości reologiczne gumy ksantanowej jako stabilizatora spożywczego, "Inżynieria i Aparatura Chemiczna", nr 48 (1) 2009.
2.    W. Gustaw, M. Nastaj, B. Sołowiej, Wpływ wybranych hydrokoloidów na właściwości reologiczne jogurtu stałego, "Żywność. Nauka. Technologia. Jakość", nr 5 (54) 2007.
3.    Re‐evaluation of guar gum (E412) as a food additive, "EFSA Journal", dostęp online: https://doi.org/10.2903/j.efsa.2017.4669, 15.04.2025.
4.    M.Zięba, E.Klimaszewska, & M.Ogorzałek, Application of plant-derived rheology modifiers in hair shampoos, „Towaroznawcze problemy jakości” (4) 2018, 150-157.
5.    A. Kulawik-Pióro, & E. Lament, Nowoczesne środki ochrony skóry, „Inżynieria i Aparatura Chemiczna” (2) 2015, 38-39.